اگر در ایران دانشجوی فوق لیسانس یا دکتری هستید و قصد ادامهی تحصیل در خارج از کشور را دارید، اولین چیزی که باید یادبگیرید زبان است. زبان انگلیسی در بسیاری از کشورها کافی است و در بسیار کشورها نیست، اما در همهی کشورها لازم است انگلیسی بنویسید. دانشگاههای آمریکا و کانادا از شما نمرهی زبان انگلیسی میخواهند و گاهی اوقات تلفنی یا از طریق اسکایپ با شما مصاحبه میکنند تا ببینند که تسلط شما به زبان انگلیسی چهقدر است.
داشتن مقالهی آی اس آی یا هر کوفت و زهرمار دیگری در خیلی از رشتهها مهم نیست، حتی اگر هم باشد کسی به آی اس آی بودن مقاله اهمیتی نمیدهد. بیشتر کلهگن دههای علمی که من میشناسم حتی نمیدانند آی اس آی چیست. از مقالهای که یک دانشجوی فوق لیسانس مینویسد توقع چندانی نمیرود که مقالهی برجستهای چاپ کنند. چاپ مقاله فقط نشان میدهد که دانشجو در یک کار تحقیقاتی فعال بوده است که یک نقطهی مثبت است.
برای این که به مشکلات اداری نخورید، بهتر است که زودتر از تاریخ سررسید تقاضای خود را کامل کنید. مثلا اگر تاریخ انقضا آخر دسامبر است، بهتر است تا اول دسامبر تمام مدارک از جمله توصیهنامهی فرستاده شده باشند.
اگر مایل هستید در موضوع خاصی ادامهی تحصیل دهید، بهتر است فقط دانشگاههایی تقاضا دهید که استادی دارند که در آن موضوع مشغول فعالیت است. اساتیدی هستند که قبلا روی موضوع مورد علاقه شما کار میکردند ولی دیگر روی این موضوع کار نمیکنند. این اساتید احتمالا تمایل به کار با شما ندارند. برخی از رشتهها و دانشکدهها وقتی دانشجویی را قبول میکنند، استاد راهنمای آن دانشجو معلوم است، در حالی که برخی دیگر دانشکدهها ابتدا دانشجو را پذیرش میکنند و بعد از این که دانشجو امتحانات جامع را داد، استادش را انتخاب میکند. اگر موضوعی را از پیش انتخاب نکنید، طبیعتا شانس بهتری برای گرفتن پذیرش دارید.
بزرگترین مشکلی که بسیاری از متقاضیان دارند، خودبزرگبینی است. درست است که استانداردهای آموزشی ایران به نسبت کشورهای همسایه و هم سطح کمی بهتر است، اما وقتی برای یک دانشگاه نسبتا خوب در یک کشور بهتر در آموزش تقاضا میدهید، طبیعی است که فرض کنید که سایر متقاضیان هم شرایط مشابه و حتی بهتر از شما دارند. بسیاری از متقاضیان از کشورهایی هستند که به طور متوسط تسلط بیشتری به زبان انگلیسی دارند. کشورهایی مثل چین دانشگاههای بهتری نسبت به ایران دارند و طبیعتا متقاضیان آن کشورها رقیبهای جدی برای پذیرش هستند.
این که یک متقاضی سعی میکند شرح حال علمی خود را طوری بنویسد که افراد را شگفتزده کنند، کار نمیکند. باید به افراد کمیتهی انتخاب نشان دهید که میدانید به چه راهی قدم میگذارید. کسی انتظار ندارد شما جزئیات رشتهی مورد نظر را بدانید. اما نشان دهید که کلیات آن را میدانید و میدانید چه موضوعاتی در آن دانشگاه وجود دارد. مخصوصا این که به موضوعاتی که در آن دانشگاه وجود ندارد، نباید ابراز علاقه کنید. باید برای هر دانشگاه یک شرح حال جدا بنویسید یا حداقل یک یا دو پاراگراف از شرح حال را عوض کنید. باید بنویسید که چرا این دانشگاه را انتخاب کردید، اما از نوشتن کلیشههایی نظر دانشگاه فلان دانشگاه بسیار عالی است یا استاد فلان یکی از بهترینها است جدا خودداری کنید. برعکس نشان دهید که تا حدی از راهی که تصمیم دارید در آن قدم بگذارید، اطلاعات دارید. بهتر است کمی در سایت دانشکده، برنامه، و اساتید آن گشت بزنید و اطلاعات لازم را جایی نگه دارید.